Шашыраңқы склероз туралы

Шашыраңқы склероз – бұл орталық жүйке жүйесінің аутоиммунды ауруы, онда ми мен жұлындағы және көз тамырларындағы жүйке жасушаларының миелин қабықшасы зақымданады. Ауру бұлшықет әлсіздігінің, шаршаудың, көру қабілетінің нашарлауының, жамбас мүшелері функциясының бұзылуына және одан әрі жүру қабілетінің бұзылуы басым рөл атқаратын үдемелі мүгедектікке әкеледі.

Бұл аурудың егде жастағы адамдардың есте сақтау қабілетінің бұзылуын көптеген адамдар кейде «кәрілік склерозы» деп атайтын құбылысқа ешбір қатысы жоқ. «Склероз» «тыртық» дегенді білдіреді, яғни мидың қалыпты тінінің дәнекер тінмен алмасуы, ал шашыраңқы – ошақтардың кеңістік пен уақытта таралуы. Бұл аурудың айрықша ерекшелігі – патологанатомиялық зерттеу кезінде қалыпты жүйке тіндері дәнекер тінімен алмастырылған орындарда «склеротикалық түйіншектер» деп аталатын склерозды ошақтардың анықталуы.

ШС жастардың жарақатсыз генезінің неврологиялық мүгедектігінің негізгі себебі болып табылады, ол негізінен 20 мен 40 жас аралығындағы адамдарды зақымдайды. ШС толығымен емделмейді, бірақ қазіргі уақытта патологиялық процесті жақсы түсіну және аурудың ағымын бақылау үшін зерттеулер жалғасуда.

ШС – симптомдары мен ағымы пациенттер арасында әр түрлі болуы мүмкін ауру.

Шашыраңқы склероз (ШС) – миға, жұлынға және көз тамырларына әсер ететін орталық жүйке жүйесінің (ОЖЖ) ауруы. ШС әдетте бір ауру ретінде қарастырылады, бірақ оның ағымы мен симптомдары әртүрлі.

Шашыраңқы склероз жастардың арасында жарақатсыз мүгедектіктің негізгі себебі болып табылады1,2

ШС диагнозы көбінесе 20-40 жас аралығындағы адамдарға қойылады3

ШС еркектерге қарағанда әйелдерде екі есе жиі кездеседі2

Бүкіл әлемде ШС ауруымен шамамен

ШС аурудың клиникалық белсенділігіне және уақыт өте келе мүгедектік дәрежесінің үздіксіз өсуіне байланысты ауру ағымының түріне қарай жіктеледі.

Қайталанатын шашыраңқы склероз (ҚШС) аурудың ең көп таралған түрі болып табылады. Ол кейінгі ремиссия кезеңдері бар неврологиялық симптомдардың өршуімен сипатталады. Біріншілік үдемелі шашыраңқы склероз (БҮШС)8 – бұл аурудың басталуынан бастап айқын өршусіз немесе ремиссия кезеңдерінсіз симптомдардың тұрақты өсуімен сипатталатын шашыраңқы склероздың ауыр түрі. ШС-дың осы түрі аурулардың 15%-ында кездеседі.

ШС ағымына қарамастан, қайталанатын немесе үдемелі ШС формалары әртүрлі уақыт кезеңдерінде белсенді немесе белсенді емес болуы мүмкін.14 Аурудың белсенділігі жаңа немесе үдемелі белгілермен немесе симптомдармен білінуі мүмкін. Магнитті-резонанстық томография (МРТ) сияқты арнайы жабдықтың көмегімен аурудың субклиникалық белсенділігін анықтауға болады.

Рецидив
ШС қайталануы (рецидив) немесе өршуі (шабуыл немесе релапс деп те аталады) – жаңа симптомдардың пайда болуы немесе бар симптомдардың нашарлауы.15 Рецидив кем дегенде 24 сағатқа созылатын және алдыңғы рецидивтен кейін кем дегенде бір айдан кейін басталатын жаңа немесе бұрыннан өсіп келе жатқан, бар неврологиялық симптоматика болып саналады. Рецидивтердің көпшілігі бірнеше күннен бірнеше аптаға немесе тіпті айларға созылады, одан кейінгі қалпына келу толық немесе толық емес болуы мүмкін.

Үдемелі мүгедектік
Мүгедектіктің жинақталу жылдамдығы өзгеруі мүмкін, бірақ үдемелі дегеніміз уақыт өте келе мүгедектіктің тұрақты ұлғаюы болып табылады.

МРТ-дағы белсенділік белгілері

Ошақтар – бұл ОЖЖ-дегі зақымдану немесе қабыну аймақтары, оларды МРТ-да көруге болады. Ошақтар елеулі салдарсыз пайда болуы немесе ұлғаюы мүмкін, бірақ тұрақты зақымданудың белгісі болып, мүгедектіктің өршуіне әкелуі мүмкін.16

ШС-ды толық емдеуге арналған дәрі-дәрмектер жоқ, бірақ қазіргі уақытта патологиялық процесті жақсы түсіну және аурудың ағымын бақылау үшін зерттеулер жалғасуда.5

2017 жылы Roche компаниясы шашыраңқы склероздың анти-В-жасушалық терапиясына, соның ішінде БҮШС арналған өзінің класындағы алғашқы дәрі-дәрмекті тіркеді. Бұл – жүйке жасушалары мен миелин қабықшасының зақымдануында шешуші рөл атқаратын CD20-оң В жасушаларының өсуін бәсеңдететін гуманизацияланған моноклоналды антидене. Айта кетерлік жайт, қазіргі уақытта Roche компаниясының препараты БҮШС-бен ауыратын пациенттерді емдеудің жалғыз терапевтік нұсқасы болып табылады.

Сілтемелер

1. Murray TJ. (2006). Diagnosis and treatment of multiple sclerosis. BMJ, 322 (7540):525-527.

2. Multiple Sclerosis International Federation. (2013). Atlas of MS 2013. Available at:

3. MS International Federation. What is MS? Available at

4. Simpson S, et al. (2011) Latitude is significantly associated with the prevalence of multiple sclerosis: a meta-analysis. J Neurol Neurosurg Psychiatry 2011;82:1132–41

5. National Institutes of Health-National Institute of Neurological Disorders and Stroke. (2015). Multiple Sclerosis: Hope Through Research. Available at:

6. Hemmett L, et al. (2004) What drives quality of life in multiple sclerosis? QJM, 97(10):671–6.

7. Souza A, et al. (2010) Multiple sclerosis and mobility-related assistive technology: systematic review of the literature. J Rehabil Res Dev, 47:213–223.

8. National Multiple Sclerosis Society. (2010). Gait or Walking Problems. Available at:

9. United States Department of Veterans Affairs. Visual Dysfunction in Multiple Sclerosis. Available at: http://www.va.gov/MS/Veterans/symptom_management/Visual_Dysfunction_in_Multiple_Sclerosis.asp.

10. National Multiple Sclerosis Society. Bladder Problems. Available at:

11. Siegert RJ, Abernethy DA. (2005). Depression in multiple sclerosis: a review. J Neurol Neurosurg Psychiatry, 76:469–475.

12. Lobentanz IS, et al. (2004). Factors influencing quality of life in multiple sclerosis patients: Disability, depressive mood, fatigue and sleep quality. Acta Neurologica Scandinavica, 110:6–13.

13. National Multiple Sclerosis Society. Types of MS. Available at

14. Lublin FD, et al. (2014). Defining the clinical course of multiple sclerosis: the 2013 revisions. Neurology 2014;83:278–86.

15. National Multiple Sclerosis Society. Managing Relapses. Available at:

16. Erbayat A, et al. (2013). Reliability of classifying multiple sclerosis disease activity using magnetic resonance imaging in a multiple sclerosis clinic. JAMA Neurol, 70(3):338-44.